ना पेट्रोल ना डिझेल चंद्रयान-३ चे इंधन तरी कोणते?

नवी दिल्ली: (वृत्तसंस्था)- नुकताच भारताने चांद्रयान- ३ लाँच केला असून भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था म्हणजेच इस्रोची तिसरी चंद्र मोहीम सुरू झाली आहे. चांद्रयान- ३ चे प्रक्षेपण करण्यात आले. पण त्या बाबतीत आम्ही तुम्हाला चांद्रयान- ३ शी निगडीत काही रंजक गोष्टी सांगणार आहोत. चांद्रयान ३ चा प्रवास ४२ दिवसांत पूर्ण होणे अपेक्षित आहे, आता अशा परिस्थितीत अनेकांच्या मनात प्रश्न निर्माण होऊ लागला आहे की, ४३.५ मीटर उंच आणि ६४२टन वजन असलेल्या या रॉकेटमध्ये कोणते इंधन टाकले जाते? इंधनाच्या बाबतीत प्रत्येकाला हे जाणून घ्यायचे आहे की, जर हे रॉकेट धावले तर त्यात इंधन कोणते वापरले जाते? तर रॉकेटच्या पहिल्या टप्प्यात घन इंधन असते, द्रव इंधन दुसऱ्या टप्प्यात असते. तिसऱ्या आणि शेवटच्या टप्प्यात क्रायोजेनिक इंजिन देण्यात आले आहे, ज्यामध्ये लिक्विड हायड्रोजन आणि लिक्विड ऑक्सिजनचा वापर करण्यात आला आहे. रॉकेटच्या टाकीची क्षमता २७,००० किलोपेक्षा जास्त इंधन आहे. ISRO ने चांद्रयान-३ साठी CE 2 क्रायोजेनिक इंजिन डिझाइन केले आहे जे LVM3 प्रक्षेपण वाहनाच्या क्रायोजेनिक वरच्या टप्प्याला पॉवर देईल.
क्रायोजेनिक इंजिन अधिक कार्यक्षम आहेत आणि रॉकेटला पुढे नेण्यासाठी उच्च-तंत्रज्ञान प्रणाली वापरली जाते, ही यंत्रणा रॉकेटच्या वरच्या टप्प्यात बसविली जाते. क्रायोजेनिक रॉकेट इंजिनच्या मुख्य घटकांमध्ये इग्निटर, ज्वलन कक्ष, इंधन क्रायो पंप, इंधन इंजेक्टर, ऑक्सिडायझर क्रायो पंप, क्रायो वाल्व, गॅस टर्बाइन, इंधन टाकी आणि रॉकेट इंजिन नोजल यांचा समावेश होतो. येथे लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट म्हणजे हे इंजिन इंधनासाठी लिक्विड ऑक्सिजन (LOX) आणि लिक्विड हायड्रोजन (LH2) या दोन्हींच्या मिश्रणावर चालते. रॉकेटमध्ये क्रायोजेनिक इंजिन वापरण्यामागील मुख्य कारण म्हणजे ही इंजिने उच्च कार्यक्षमता देतात. प्रक्षेपणाच्या वेळी वेग १६२७किलोमीटर प्रति तास होता, १०८ सेकंदांनंतर ४५ किलोमीटर उंचीवर पोहोचल्यानंतर, द्रव इंजिन सुरू झाले आणि वेग ताशी ६४३७ किलोमीटर इतका वाढला. ६२ किमीं उंचीवर, बूस्टर रॉकेटपासून वेगळे झाले, त्यानंतर वेग वाढून ताशी ७ हजार किलोमीटर झाला. स्पष्ट करा की लिक्विड इंजिन वेगळे केल्यानंतर, क्रायोजेनिक इंजिन कार्य करेल आणि वेग १६००० कि.मी. प्रती तास असेल. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, क्रायोजेनिक इंजिनद्वारे वेग अधिक ३६००० कि.मी प्रती तास वाढेल.